ប្លាតុង

ប្លាតុង (Platon) ហៅតាមភាសាបារាំង ឬផ្លេតូ (Plato) បើហៅតាមភាសាអង់គ្លេស ជាទស្សនវិទូក្រិកសម័យបុរាណដ៏ល្បីល្បាញពេញនៅទូទាំងពិភពលោក។ ឈ្មោះដើមរបស់គាត់គឺគារីស្តូគ្លីស តែដោយសារគាត់មានរូបរាងខ្ពស់ស្រឡះទើបគេហៅគាត់ថាប្លាតុងដែលប្រែថា ធំដំបង។

ប្លាតុងបានទទួលការសិក្សាស្ទើរគ្រប់វិជ្ជា តែគាត់បានចាប់អារម្មណ៍ទៅលើទស្សនវិជ្ជាខ្លាំងជាងគេ។ គាត់ជាសាវ័ករបស់សូក្រាតហើយក៏ជាសាវ័កដ៏សំខាន់ដែលបានប្រមូលគំនិតទស្សវិជ្ជាទាំងអស់របស់ សូក្រាត ចងក្រងទុក។

ក្រោយមរណភាពរបស់សូក្រាត ដោយភាពអយុត្តិធម៍ពីសំណាក់អ្នកគ្រប់គ្រងរដ្ឋក្រិកនាសម័យកាលនោះបានធ្វើឲ្យប្លាតុងខូចចិត្តយ៉ាងខ្លាំងទើបគាត់ធ្វើដំណើរទៅកាន់ប្រទេសផ្សេងៗដើម្បីបំបាត់ទុក្ខ និងដើម្បីស្វែងរកពុទ្ធិបន្ថែមផងដែរ។

គាត់បានសិក្សាអំពីនយោបាយនិងទស្សវិជ្ជា រហូតដល់យល់ឃើញថានយោបាយនិងទស្សវិជ្ជាមានចំណងទាក់ទងគ្នាដូចទៅនឹងជីវិតរបស់យើងនិងជីវិតអ្នកដទៃដែរ ដែលជាសម្ពន្ធភាពមួយមិនអាចបំបែកចេញពីគ្នាបាន។

ក្រោយមកគាត់បានត្រឡប់ទៅក្រុងអាថែនវិញ ហើយបានបង្កើតសាលាមួយឈ្មោះថា “អាកាដឺមី (រាជបណ្ឌិតសភា)” ដើម្បីបង្រៀនទស្សនវិជ្ជាដល់បណ្តាយុវជន ជាសាលាអាកាដឺមីបង្រៀនទាំងមុខវិជ្ជាវិទ្យាសាស្រ្តផ្សេងៗនិងទស្សវិជ្ជា។

គំនិតទ្រឹស្តីរបស់គាត់មានឥទ្ធិពលទៅលើប្រព័ន្ធនយោបាយក្រិកជាខ្លាំងជាពិសេសក្រុងអាថែន។

សាលាអាកាដឺមីបានរីកចម្រើនលូតលាស់រហូតដល់សម័យអាណាចក្ររ៉ូម៉ាំងទើបត្រូវបង្គាប់ឲ្យបិទដោយចក្រពត្តិច័សស្ទីនៀននៃចក្រភពរ៉ូម៉ាំង។

សាលានេះក្រោយមកត្រូវបានលើកតម្កើងជាមហាវិទ្យាល័យដំបូងបង្អស់របស់ពិភពលោក។

តាមពិតទៅគំនិតរបស់ប្លាតុងមិនមែនឥទ្ធិពលតែនៅសម័យបុរាណប៉ុណ្ណោះទេ សូម្បីតែបច្ចុប្បន្នក៏នៅតែមានឥទ្ធិពលផងដែរ។ ប្រហែលជាគ្មាននរណាមិនទទួលស្គាល់សម្តីរបស់គាត់ដែលនិយាយពីសារជាតិរបស់មនុស្សថា “មនុស្សជាសត្វសង្គម មនុស្សមិនអាចទៅជាមនុស្សពេញលេញបានទេបើគេមិនបានប្រើជីវិតរស់នៅរួមគ្នាក្នុងសង្គម” មួយនេះ។​ ទស្សនៈនេះនៅតែត្រូវបានទទួលស្គាល់ជាទូទៅរហូតមកទល់បច្ចុប្បន្ននេះ។

ចំណុចសំខាន់ដែលគួរឲ្យចាប់អារម្មណ៍ជាខ្លាំងនោះគឺ ជីវិតនិងរដ្ឋ ឬរដ្ឋនិងជីវិតរបស់មនុស្សត្រូវតែជាប់ទាក់ទងគ្នា។ គោលដៅរបស់រដ្ឋត្រូវតែស្របគ្នានឹងគោលដៅរបស់ជីវិត។

តើគោលដៅរបស់ជីវិតស្ថិតនៅលើអ្វី? លោកបានប្រាប់ថាជីវិតរបស់មនុស្សត្រូវតែមានបញ្ញា ពុទ្ធិ និងគុណធម៍ទើបជាជីវិតដែលល្អប្រពៃ។ ប៉ុន្តែដើម្បីឈានទៅដល់គោលដៅនោះបាន មនុស្សម្នាក់ៗចាំបាច់ត្រូវតែមានការជួយជ្រោមជ្រែង។ តើនរណាដែលជួយបាន? គាត់បានលើកឡើងថា រដ្ឋជាអ្នកដើរតួនាទីនេះហេតុដូច្នេះរដ្ឋត្រូវតែមានតួនាទីជួយពលរដ្ឋឲ្យក្លាយជាជនមានបញ្ញា មានពុទ្ធិ និងមានគុណធម៍។

តើត្រូវធ្វើប៉ុនណា? កម្រិតណា? និងត្រូវធ្វើដូចម្តេច?

តើរដ្ឋាភិបាលដែលមានតួនាទីដឹកនាំនយោបាយ បានយកចិត្តទុកដាក់ទៅលើទ្រឹស្តីរបស់ប្លាតុងខ្លះដែរឬទេ? តើគេមានគំនិតពិតប្រាកដទេឬថានឹងសាងសុខសាន្តដល់មនុស្សជាតិ?

តាមទ្រឹស្តីព្រះពុទ្ធ គោលដៅជីវិតស្ថិតនៅលើការវៀរចាកផុតពីទុក្ខ។ តួនាទីរបស់រដ្ឋគឺជួយធ្វើឲ្យបច្ច័យនេះកើតឡើង។

តើត្រឹមត្រូវដែរឬទេ?

ទស្សនវិទូបានស្វែងយល់ពីសច្ចភាពនេះ ហើយមកបង្រៀនដើម្បីឲ្យមនុស្សរស់នៅប្រកបដោយសេចក្តីសុខ។ ចំណែកការប្រតិបត្តិវាជាភារកិច្ចរបស់អ្នកគ្រប់គ្រងរដ្ឋត្រូវចាត់ចែងឲ្យវាលេចចេញជារូបរាងឡើងដើម្បីជាប្រយោជន៍ដល់ប្រជាជន។

យើងឃើញថា ទាំងអ្នកប្រាជ្ញនិងអ្នកគ្រប់គ្រងសុទ្ធតែមានគោលដៅដូចគ្នា គឺធ្វើឲ្យប្រជារាស្រ្តបានទទួលភាពសុខសាន្ត។

សព្វថ្ងៃបុគ្គលទាំងនោះបានបានបម្រើរាស្រ្តនិងសង្គមដូចគ្នា ប៉ុន្តែសង្គមនៅតែស្ថិតក្នុងភាពច្របូកច្របល់និងរកសេចក្តីសុខពិតប្រាកដមិនបានជាដដែល។

តើបញ្ហានេះមកពីមូលហេតុអ្វី? ឬគោលដៅរបស់អ្នកដឹកនាំភាគច្រើននៅពេលបានអំណាចក្នុងដៃហើយបែរជាផ្លាស់ប្តូរទៅវិញ?