ហ្សង់ហ្សាក់ រូស្សូ

នៅកម្ពុជាឈ្មោះ រូស្សូ តែងមានជាញឹកញាប់តាមថ្នាក់រៀនផ្នែកទស្សនវិជ្ជា ឬតាមរយៈការស្រាវជ្រាវជាភាសា​
បរទេស តែស្នាដៃ រូស្សូ ដែលមានប្រែមកជាភាសាខ្មែរប្រហែលជាពិបាករកបន្តិច។

ហ្សង់ហ្សាក់ រូស្សូ ជាទស្សនវិទូ អ្នកនិពន្ធ ជាអ្នកបង្កើតទ្រឹស្ដីនយោបាយ និងជាអ្នកនិពន្ធបទភ្លេងថ្មីដោយខ្លួន​
ឯងផងដែរ។ ដំបូន្មាន រូស្សូ គឺ បង្រៀនមនុស្សឲ្យងាកទៅរកធម្មជាតិ (back to nature) និងលើកតម្លៃមនុស្សដោយ
ប្រយោគថា “ធម្មជាតិរបស់មនុស្សល្អស្រាប់ហើយ តែសង្គមទេដែលធ្វើឲ្យមនុស្សទៅជាមិនស្មើភាពគ្នា” ព្រមទាំង
និយាយទៀតថា “ហេតុផលពិតជាមានប្រយោជន៍ហើយ តែវាពុំមែនជាចម្លើយសម្រាប់ជីវិតទេ ​ហេតុនេះ យើងត្រូវ
ប្រើសន្ដានចិត្តសភាវគតិ និងអារម្មណ៍ឲ្យច្រើនជាងហេតុផល”។

បទវិចារណកថាឈ្មោះថា​ “បទអត្ថាធិប្បាយស្ដីពីសិល្បៈ និងវិទ្យាសាស្ដ្រ” (សរសេរឡើងនៅឆ្នាំ 1750) បាន
ទទួលរង្វាន់ក្នុងស្រុកបានអធិប្បាយថា ភាពរីកចម្រើនខាងវិទ្យាសាស្រ្តពុំមានប្រយោជន៍ដល់​មនុស្សទេ។ គេបាន
ពន្យល់ថា ការអភិវឌ្ឍផ្នែក ចំណេះដឹង ធ្វើឲ្យរដ្ឋមាន អំណាច​កាន់តែខ្លាំង​ ហើយបំផ្លាញ សេរីភាព ក្នុងនាមជា
បច្ចេកជន ទៅវិញ។ គេបានធ្វើការសន្និដ្ឋានថា ភាពចម្រើនជឿនលឿនខាងសម្ភារៈនឹងបំផ្លាញូឱកាសនៃ ភាពជា
មិត្ត ដ៏ស្មោះត្រង់ ហើយវានឹងនាំឲ្យកើតមានឡើងនូវ ភាពច្រណែននិន្ទា ការភ័យខ្លាច និងក្ដីមន្ទិលសង្ស័យ។

ស្នាដៃបន្ទាប់មកទៀតគឺ “បទវិចារណកថាអំពីវិសមភាព” ដែលសិក្សាអំពីការរីកចម្រើន និងការអន់ថយរបស់
មនុស្ស តាំងពីសម័យបុរាណរហូតមកដល់សម័យថ្មី ដែលគ្រឹះស្ថានបោះពុម្ព ម៉ាញប៊ុក្ស បាននាំយកប្រែសម្រួល
ជូនមិត្តអ្នកអានសម្រាប់សិក្សាស្រាវជ្រាវពីស្នាដៃ ហ្សង់ហ្សាក់ រូស្សូ ជាភាសាខ្មែរនេះ។